Η ψυχοθεραπεία (θεραπεία της ψυχής) αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό για όλες τις μορφές ψυχολογικών διεργασιών, που έχουν στόχο την αντιμετώπιση ψυχοσωματικών ασθενειών, ψυχικών τραυμάτων ή δυσλειτουργιών της συμπεριφοράς, χωρίς φαρμακευτική αγωγή.

Από την οπτική της επιστήμης της ψυχολογίας ή της έρευνας της ψυχοθεραπείας, αποτελεί η ψυχοθεραπεία ένα ιδιαίτερο είδος μιας ελεγχόμενης ανθρώπινης σχέσης, με επιστημονικό υπόβαθρο, στην οποία ο θεραπευτής δημιουργεί τις ειδικές προϋποθέσεις και συνθήκες, ώστε να κάνει εφικτές, για έναν ή περισσότερους θεραπευόμενους, αλλαγές που έχουν σκοπό την θεραπεία ή τον περιορισμό ψυχικών/σωματικών προβλημάτων.

Για να συμβεί αυτό, χρησιμοποιούνται συστηματικά επιστημονικά τεκμηριωμένες μέθοδοι ρητής/λεκτικής και μη ρητής επικοινωνίας. Υπάρχουν διάφορες μορφές/σχολές με αναγνωρισμένες μεθόδους και εν μέρει είναι εξειδικευμένες σε συγκεκριμένα ψυχικά προβλήματα. Το γεγονός αυτό κάνει για τον ενδιαφερόμενο πολλές φορές δύσκολη την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, χωρίς να γνωρίζει ποια είναι η καταλληλότερη μέθοδος για την περίπτωσή του.

Η προσωπική ανάπτυξη μπορεί επίσης να συσχετιστεί με την ψυχοθεραπεία ή και να αποτελέσει αποκλειστικό στόχο. Η ποιότητα και διαμόρφωση της σχέσης καθώς και η κινητοποίηση του θεραπευόμενου από τον ψυχοθεραπευτή, αυξάνουν την ικανότητα του θεραπευόμενου να διαχειρίζεται τα προβλήματά του και να αποκτήσει αυξανόμενη ψυχική και σωματική ευεξία.

Η θεραπεία βιοανάδρασης οφείλει να εφαρμόζεται μόνο από κατάλληλα εκπαιδευμένους ειδικούς. Στο εξωτερικό ο τίτλος και η εφαρμογή της θεραπείας της βιοανάδρασης προστατεύεται και εφαρμόζεται μόνο από άτομα εκπαιδευμένα από επίσημη εταιρεία βιοανάδρασης. Αυτά και μόνο αυτά τα άτομα δικαιούνται να φέρουν τον τίτλο του θεραπευτή βιοανάδρασης. Εν΄ ολίγοις ο τίτλος του θεραπευτή βιοανάδρασης καθώς και την άσκηση της θεραπείας βιοανάδρασης φέρεται και εφαρμόζεται μόνον από ιατρούς, ψυχολόγους εκπαιδευμένους στην ψυχοθεραπεία και/ή την κλινική ψυχολογία, κατόπιν πρωτοκόλλου εκπαίδευσης από την αντίστοιχη επίσημη εταιρία βιοανάδρασης. Η εκπαίδευση αναλόγως την εταιρία και τον δείκτη δυσκολίας απόκτησης της πιστοποίησης του θεραπευτή βιοανάδρασης ποικίλει. Η αυστριακή και γερμανική εταιρία βιοανάδρασης και ψυχοφυσιολογίας διαθέτουν πρωτόκολλο εκπαίδευσης 150 ωρών με 10 ώρες εποπτευόμενη εφαρμογή της θεραπείας, καθώς και υποχρεωτική εργασία παρουσίασης θεραπείας ενός περιστατικού.

Άτομα που δεν είναι ιατροί ή ψυχολόγοι με εκπαίδευση στην κλινική ψυχολογία ή ψυχοθεραπεία δεν φέρουν ούτε τίτλο αλλά ούτε και ασκούν θεραπεία βιοανάδρασης. Μπορούν όμως να εκπαιδευτούν ως coach’s βιοανάδρασης με λιγότερες ώρες εκπαίδευσης αλλά οπωσδήποτε 10 ώρες εποπτείας και τελική εργασία.

Το πρωτόκολλο εκπαίδευσης που παρέχεται από τέτοιες εταιρίες εξασφαλίζει τεχνογνωσία και καταλληλότητα στην εφαρμογή θεραπείας σε θεραπευόμενους. Στην Ελλάδα δυστυχώς ως συγκεκριμένος κλάδος δεν προστατεύεται και δεν είναι κατοχυρωμένος. Ωστόσο ο ενδιαφερόμενος που αναζητά θεραπεία βιοανάδρασης μπορεί και πρέπει να ζητήσει από τον ¨φερόμενο¨ θεραπευτή, να ενημερωθεί για το επίπεδο εκπαίδευσης που έχει στον συγκεκριμένο τομέα. Οπότε θα επιλέξει κατά κρίση.

Όσον αφορά το θέμα το συσκευών βιοανάδρασης σίγουρα μια σύνθετη συσκευή μπορεί να δείξει περισσότερες ψυχοφυσιολογικές μεταβλητές ή και να εντυπωσιάσει. Ωστόσο το καλύτερο εργαλείο είναι μη χρήσιμο στα χέρια ενός μη κατάλληλα και επαρκώς εκπαιδευμένου ατόμου. Τα πρωτόκολλα θεραπείας διδάσκονται από τους κατάλληλους πιστοποιημένους και επίσημους φορείς. Η συσκευή δεν κάνει τον θεραπευτή!!!

Η κεφαλαλγίες τύπου τάσης δημιουργούνται κατά κανόνα από τη συνεχόμενη μυϊκή σύσπαση στην περιοχή του τραπεζοειδούς, των μυών του λαιμού και του αυχένα, καθώς και στις μυϊκές ομάδες του προσώπου. Επίσης ψυχοσωματικοί, ψυχικοί παράγοντες και το στρες μπορεί να αποτελέσουν αιτίες δημιουργίας τους. Άλλη πιθανή αιτία είναι η μη ορθή στάση του αυχένα και της σπονδυλικής στήλης.

Με τη θεραπεία βιοανάδρασης μπορεί το άτομο να μάθει συνειδητά να ελέγχει την μυϊκή ένταση των μυών που σχετίζονται με την αίσθηση του πόνου και μέσω της επανάληψης αυτό αφομοιωθεί σαν δεξιότητα. Επίσης το άτομο μαθαίνει της ψυχοφυσιολογικές παραμέτρους που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της κεφαλαλγίας τύπου τάσης, με αποτέλεσμα την μείωσή τους τις περισσότερες φορές. Στην περίπτωση που ευθύνεται η όχι ορθή στάση του σώματος το άτομο εκπαιδεύεται με τη χρήση πάντοτε βιοαναδραστικής πολυσυσκευής να κρατά το σώμα του σωστά, συντονίζοντας κατάλληλη την μυϊκή ένταση, κάτι που θα του υποδείξει ο εκπαιδευμένος θεραπευτής βιοανάδρασης.

Με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη της παραπάνω δεξιότητας η αιτία της μυϊκής τάσης έχει ρυθμιστεί και κατ΄ επέκταση έχει εξαλείφει η συνέπεια της τάσης που είναι ο πόνος. Η χρονική διάρκεια κυμαίνεται βάσει πρωτοκόλλου μεταξύ 10- και 20 συνεδριών, χωρίς αυτό πάντοτε να είναι απόλυτο.

(Όπως ισχύει πάντοτε σε δυσλειτουργίες με σωματικά συμπτώματα, είναι απαραίτητη η κατάλληλη εξέταση και εκτίμηση από τον ιατρό της αντίστοιχης ειδικότητας).

Η κλινική ψυχοθεραπεία / υπνοθεραπεία αποτελεί μια από τις επικρατέστερες παγκοσμίως μορφές ψυχοθεραπείας. Βασικό τις χαρακτηριστικό εν συγκρίσει με τις λοιπές μορφές ψυχοθεραπείας είναι ότι η ψυχοθεραπευτική διαδικασία λαμβάνει χώρα στο υποσυνείδητο του θεραπευόμενου. Είναι λοιπόν η θεραπεία που συντελείται «εν υπνώσει», σε μια διαφορετική κατάσταση συνειδητότητας. Ο όρος ύπνωση, όπως διατυπώθηκε αρχικά, λόγω του ότι υπήρξε παλαιότερα η άποψη ότι ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε βαθύ ύπνο, θεωρείται πλέον παρωχημένος και αναχρονιστικός. Ωστόσο επικράτησε και χρησιμοποιείται έως τις μέρες μας. Θα μπορούσαμε περιφραστικά να περιγράψουμε ύπνωση ως την εστιασμένη προσοχή εντός εαυτού και τις εσωτερικές διεργασίες του, δηλ. την προσοχή στραμμένη στο υποσυνείδητο. Σε αντίθεση με τον συνειδητό ¨νου¨ που μπορεί να περιγραφεί ως “διαδικαστικός νους”, δηλ. το μέρος του εαυτού που ασχολείται με πρακτικής μορφής θέματα και λογικές / ορθολογιστικές διαδικασίες. Το δε υποσυνείδητο λειτουργεί με ολική μορφή, συμβολικά, μα ιδιαίτερα συγκινησιακά.

Ως συγκίνηση εννοούμε την βιολογική υπόσταση των συναισθημάτων, έδρα της οποίας ως είναι γνωστό είναι η αμυγδαλή του εγκεφάλου. Η ψυχοθεραπεία εν υπνώσει έχει ως σκοπό της να αναπλαισιώσει δυσάρεστες συγκινήσεις και να απελευθερώσει τον θεραπευόμενο από τον συνεχόμενο ανολοκλήρωτο κύκλο βιώματος αυτών των συγκινήσεων. Η ψυχοθεραπευτική αυτή διαδικασία ονομάζεται στην ορολογία της υπνοθεραπείας θεραπεία υποσυνειδήτου. Ακρογωνιαίος λίθος της είναι η λεγόμενη συγκινησιακή αναπλαισίωση, δηλ. η απελευθέρωση των δυσάρεστων συναισθημάτων και η βαθύτερη συνειδητοποίηση ότι ανήκουν στο παρελθόν. Μέσω αυτής θα επέλθει η εξάλειψη των συνεπειών που έχουν τα απωθημένα στο υποσυνείδητο συναισθήματα. Οποιαδήποτε μορφή υπνοθεραπείας οφείλει να επιτύχει την συγκινησιακή αναπλαισίωση ώστε να μπορεί να ισχυριστεί ότι πέτυχε πραγματικά κάποιο θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Η ύπνωση από μόνη της αποτελεί απλά μια μορφή κατάστασης της συνειδητότητας του ατόμου, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ύπνωση αλλά μόνο αυτούπνωση, στην ουσία μιλάμε για μια φυσική κατάσταση στην οποία μπορεί να βρεθεί οποιοσδήποτε. Όταν μιλάμε για ύπνωση δεν αναφερόμαστε σε κάποια μορφή ψυχοθεραπείας, αλλά μόνο στην κατάσταση. Η γνωστές υποβολές εν υπνώσει, όσο εντυπωσιακές και αν είναι δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση μορφή θεραπείας. Αντιθέτως λόγω της υπνωτικής κατάστασης το άτομο περισσότερο εξαιτίας του ότι έχει παρακαμφθεί ο παράγοντας του ορθολογισμού, αποδέχεται για κάποιο διάστημα τα υποβαλλόμενα μηνύματα υποσυνείδητα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις διαφημίσεις όπου υπάρχουν υποβολές, που δεν γίνονται συνειδητές από το συνειδητό νου αλλά μόνο από τον υποσυνείδητο. Σκοπός κάθε μορφής ψυχοθεραπείας είναι ο εντοπισμός της τραυματικής εμπειρίας και η αναπλαισίωση ή αναδόμησή της.

Αν το δομικό αυτό συστατικό λείπει τότε δεν πρόκειται για θεραπεία. Η υπνωτικές υποβολές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα που εξαλείφονται επανέρχονται δριμύτερα. Για το λόγο αυτό σε μια υπεύθυνη μορφή θεραπείας οι υποβολές συνδυάζονται με θεραπεία υποσυνειδήτου, αν και εφόσον ολοκληρωθεί επιτυχώς η δεύτερη συνήθως δεν είναι αναγκαίες οι υποβολές.

Άρα λοιπόν δεν πρέπει να υπάρχει σύγχυση του όρου ύπνωσης με τον όρο υπνοθεραπεία ή κλινική ψυχοθεραπεία/ υπνοθεραπεία, που είναι ο πλήρης όρος.

Στην πρώτη περίπτωση δεν μιλάμε για μορφή ψυχοθεραπείας.

Η κρίσεις πανικού χαρακτηρίζονται από έντονα συμπτώματα που βιώνει το άτομο και είναι εξαιρετικά ενοχλητικά. Αυτή η φοβική αντίδραση εκδηλώνεται εντονότατα στο σώμα και επιφέρει μια σειρά ψυχοφυσιολογικών αλλαγών κατά τη διάρκεια που εμφανίζεται η κρίση πανικού.

Η θεραπεία βιοανάδρασης σαφώς και μπορεί να βοηθήσει το άτομο να ελέγξει και να μειώσει έως και να εξαλείψει τα συμπτώματα αυτά, μέσω της συνειδητής παρατήρησης και του συνειδητού ελέγχου ψυχοφυσιολογικών παραμέτρων που ευθύνονται για την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Μέσω τεχνικών (συγκεκριμένων) που μαθαίνει ο θεραπευόμενος από τον θεραπευτή βιοανάδρασης επιτυγχάνει τελικώς τον παραπάνω έλεγχο. Η αναπαράσταση των ψυχοφυσιολογικών μεταβλητών του θεραπευόμενου με οπτικό/ ακουστικό τρόπο τον βοηθά να κατανοήσει την φύση τους καθώς να ελέγχει όλη την ώρα την πορεία τους κάθε στιγμή.

Σημαντικό βεβαίως είναι να διαγνωστεί αν υπάρχει και αγοραφοβία, κάτι που συμβαίνει συνήθως, η οποία πρέπει επίσης να αντιμετωπισθεί. Έπειτα πρέπει να ολοκληρωθεί η θεραπευτική διαδικασία ψυχοθεραπευτικά. Ωστόσο η θεραπεία της βιοανάδρασης είναι εξαιρετικά κατάλληλη και αποτελεσματική, εφόσον στην κρίση πανικού έχει διαπιστωθεί συγκεκριμένη ψυχοφυσιολογική διαφοροποίηση και υπάρχει και η αντίστοιχη συγκεκριμένη θεραπευτική τεχνική για να απαλλαγεί το άτομο από την χαρακτηριστική τάση λιποθυμίας και την ζαλάδα που έχει, καθώς και από τον υψηλό αριθμό σφύξεων.

Όπως ισχύει πάντοτε σε δυσλειτουργίες με σωματικά συμπτώματα, είναι απαραίτητη η κατάλληλη εξέταση και εκτίμηση από τον ιατρό της αντίστοιχης ειδικότητας.

Κάθε μορφή βιοανάδρασης είναι χρήσιμη και μπορεί να αξιοποιηθεί από τον ειδικό. Στην διάσπαση της προσοχής ή ακόμα στα προβλήματα συγκέντρωσης της προσοχής , σκοπός της βιοανάδρασης είναι να αυξηθεί η εγκεφαλική δραστηριότητα σημείων του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην νοητική δραστηριότητα. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί και η πνευματική απόδοση. Για παράδειγμα ένας αθλητής στίβου που θέλει να αυξήσει την απόδοσή του στην ταχύτητα, θα γυμνάσει τα πόδια του ώστε αυτά να μπορούν να αυξήσουν δύναμη και ταχύτητα συγχρόνως.

Υπάρχουν φυσιολογικές μεταβλητές που μπορούν να επηρεαστούν ψυχικά, κατά βούληση και να αυξήσουν την δυνατότητα εστίασης της προσοχής, που συνεπάγεται και καλύτερη νοητική απόδοση. Η πιο γνωστή μορφή βιοανάδρασης ,έως και τα τελευταία χρόνια, ήταν η νευροανάδραση του ηλεκτροεγκεφαλογράφου γνωστού και ως EEG. Αυτός διαπραγματεύεται την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω των εγκεφαλικών ηλεκτρικών κυμάτων. Ωστόσο η εφαρμογή του στην πράξη έχει μεγάλη δυσκολία διότι η ακριβής τοποθέτηση των ηλεκτροδίων παίρνει πολύ χρόνο και ο αριθμός τους είναι μεγάλος. Επίσης οι μετρήσεις που παίρνουμε από τον ηλεκτροεγκεφαλογράφο είναι πολύ ευαίσθητες σε κινήσεις που ενδεχομένως κάνει ο θεραπευόμενος, κάτι που δεν μπορεί να αποφευχθεί, με αποτέλεσμα ο ειδικός να πρέπει να φιλτράρει στο γράφημα τις πραγματικές μετρήσεις και αυτές που προέρχονται από κινήσεις. Το EEG επίσης μετράει την επιφανειακή δραστηριότητα του εγκεφαλικού φλοιού (μετασυναπτικά δυναμικά) και ο έλεγχος των δραστηριοτήτων αυτών είναι περισσότερο υποσυνείδητος παρά συνειδητός. Σαφώς και αποτελεί ένα πολύ καλό εργαλείο το οποίο όμως έχει πρακτικά προβλήματα στην εφαρμογή και δυσκολεύει αρκετά τόσο τον θεραπευτή όσο και τον θεραπευόμενο.

Η νέα μορφή νευροανάδρασης HEG, ο λεγόμενος αιματοεγκεφαλογράφος αποκτά ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές καθώς αποτελεί την λύση στα προβλήματα που είχε ο ηλεκτροεγκεφαλογράφος. Είναι πολύ εύκολος στην εφαρμογή αφού ο αισθητήρας τοποθετείτε με ευκολία στην περιοχή του μετώπου. Σύμφωνα με τoν κορυφαίο νευροανατόμο Walle ο μετωπιαίος φλοιός αποτελεί το σημαντικότερο σημείο συνάντησης πληροφοριών από την αισθητήρια περιοχή και το μεταιχμιακό νευρικό σύστημα. Είναι το σημείο που σχετίζεται με προσωπικά συναισθήματα, κίνητρα και υποκειμενικές γνώσεις. Λόγω της στρατηγικής του ανατομικής θέσης είναι ο μετωπιαίος φλοιός είναι το μεγαλύτερο σύστημα της ανθρώπινης συναισθηματικής συμπεριφοράς.

Στον HEG αιματοεγκεφαλογράφο μετριέται η εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω της διαφοροποίησης τροφοδοσίας οξυγόνου. Η γνωστικές διαδικασίες διεγείρουν νευρώνες σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου. Αυτά καταναλώνουν ενέργεια κάτι που οδηγεί σε μια τοπική αύξηση της αιμάτωσης. Η νευροανάδραση με τον αιματοεγκεφαλογράφο κάνει δυνατή την αύξηση αιμάτωσης επιλεγμένων σημείων του εγκεφάλου.

Αυτό το εξειδικευμένο χαρακτηριστικό του HEG το καθιστά το πιο κατάλληλο εργαλείο για την αύξηση της ικανότητας εστίασης της προσοχής, κατ΄ επέκταση της αντιμετώπισης της διάσπασης της προσοχής. Το άτομο μπορεί συνειδητά κατά τη διάρκεια της συνεδρίας να ενεργοποιεί τα επίμαχα σημεία του εγκεφάλου και βελτιώσει κατά πολύ το πρόβλημα προσοχής ή συγκέντρωσής του. Οι έρευνες που τεκμηριώνουν την υπεροχή του αιμοτοεγκεφαλογράφου στην νευροανάδραση αυξάνουν ολοένα και περισσότερο.

Πέρα όμως από την νευροανάδραση μπορεί να βοηθηθεί κανείς με προβλήματα συγκέντρωσης και προσοχής μέσω της ηλεκτροδερμικής βιοανάδρασης και του κατάλληλου ψυχοεκπαιδευτικού λογισμικού. Βεβαίως ο ειδικός θα πρέπει να έχει τεχνογνωσία και εμπειρία στην εκτίμηση του γραφήματος της ηλεκτροδερμικής δραστηριότητας και να μπορεί πάντα να επεξηγεί την πορεία της καμπύλης του γραφήματος. Σε αυτήν τη περίπτωση και αυτό το είδος βιοανάδρασης είναι εξαιρετικό και μπορεί να βοηθήσει.

Άλλωστε δεν υπάρχει καμία θεραπευτική παρέμβαση που να είναι τόσο εύστοχη και αποτελεσματική στο πρόβλημα διάσπασης της προσοχής και την αύξηση της πνευματικής απόδοσης.